05.08.2021.

      „Strašni podsetnik na sva stradanja srpskog naroda“

Кako srpska Vlada vidi operaciju „Oluja“ danas?

Pre nego što odgovorim na Vaše pitanje, dozvolite da najpre kažem kako Srbija danas vidi region Zapadnog Balkana i svoju ulogu u njemu - kao region mira, stabilnosti i prosperiteta za sve, čemu se sadašnje rukovodstvo Srbije trudi da u najvećoj mogućoj meri doprinese. Osnov naše politike je iskreno pomirenje i dobrosusedska saradnja, a to podrazumeva i pijetet za često prećutkivane srpske žrtve.

O akciji „Oluja“ koju su pre 26 godina izvele hrvatske oružane snage najrečitije govore činjenice: u toj akciji, koja je počela 4. avgusta 1995. godine, iz Hrvatske je sa svojih vekovnih ognjišta proterano više od 220.000, dok se na listi poginulih i nestalih lica vodi 1.872 Srba. Od toga je 1200 civila, među njima devetoro dece do 18 godina starosti, kao i 908 lica preko 60 godina starosti. Uništeno je preko 25000 kuća, 78 crkava, 96 muzeja, 920 spomenika, 52domova zdravlja....

Zločini počinjeni nad Srbima na samom kraju 20. veka, jednako kao i oni počinjeni u nacističkoj tvorevini Nezavisna Država Hrvatska u Drugom svetskom ratu, čiji je simbol koncentracioni logor Jasenovac, spadaju u red najtežih zločina izvršenih nad jednim narodom.

"Oluja" je za nas strašni podsetnik na sva stradanja srpskog naroda, koji s pravom doživljava kao bolnu nepravdu to što se o zločinima nad Srbima izvan Srbije gotovo i ne govori. U Srbiji se 4. avgust od 2014. godine obeležava kao Dan sećanja na stradale i prognane Srbe u ovoj oružanoj akciji.

 Šta je značilo osvajanje Srpske Кrajine od strane Hrvatske tada, a šta danas?

Tog 4. avgusta 1995. godine oružane snage Republike Hrvatske su izvršile napad na deo tadašnje Republike Srpske Кrajine. Napad je izvršen uprkos činjenici da je ta oblast bila pod zaštitom UN i da su predstavnici Republike Srpske Кrajine dan ranije u Ženevi i Beogradu prihvatili predlog međunarodne zajednice o mirnom rešenju sukoba. Za nekoliko dana borbe slomljen je otpor Srpske vojske Кrajine i narod je krenuo u zbeg u pravcu Srbije i Republike Srpske.

"Oluja" je u haškoj optužnici protiv hrvatskih generala Ante Gotovine, Ivana Čermaka i Mladena Markača okarakterisana kao udruženi zločinački poduhvat sa ciljem trajnog i prisilnog proterivanja najvećeg dela Srba sa prostora tadašnje Republike Srpske Кrajine. Za taj poduhvat niko iz hrvatskog vojnog i političkog vrha nije odgovarao pred licem pravde. A demografska slika srpskog naroda u Hrvatskoj nam govori sledeće: prema popisu iz 1991. godine u Republici Hrvatskoj živelo je 582.663 Srba, dok ih je prema popisu iz 2011. godine bilo 183.633. To znači da je nakon građanskog rata i masovnog egzodusa, broj Srba opao za dve trećine, što je i bio neskriveni cilj operacije Oluja i sprovedenog etničkog čišćenja.

 Кako se razvijao odnos prema Hrvatskoj?

Smatramo da su odnosi Srbije i Hrvatske takve prirode da su od velikog značaja za ceo region. Politički odnosi su još uvek opterećeni teškim nasleđem devedesetih godina prošlog veka i različitim shvatanjem prošlosti, ali su ekonomski odnosi daleko bolji i intenzivniji od političkih. Budući da obe države spadaju u vodeće ekonomije ovog regiona, jasno je koliki je doprinos njihove saradnje prosperitetu čitavog tog područja.

Srbija, takođe, preduzima sve da unapredi položaj hrvatske manjine u Srbiji i želela bi da i Srbi u Hrvatskoj uživaju isti nivo poštovanja sopstvenih prava.

Želela bih da istaknem ulogu Hrvatske u nastojanjima da se pospeši proces evrointegracija Zapadnog Balkana. Hrvatska je prošle godine, u jeku pandemije, organizovala Samit EU - Zapadni Balkan. Zalaganja Hrvatske u tom smislu veoma cenimo i očekujemo njenu još snažniju podršku, kao članice EU iz samog regiona.

 Da li postoji proces pomirenja?

Proces pomirenja traje, praktično, od početka ovog veka, ulažu se posebni napori poslednjih godina, ali je nažalost još uvek opterećen nerešenim pitanjima. U cilju rešavanja svih otvorenih pitanja i unapređenja procesa pomirenja, Srbija i Hrvatska su osnovale više zajedničkih komisija i radnih tela, koje čine eksperti iz odgovarajućih oblasti. Pridajemo poseban značaj radu Кomisije za pitanja nestalih lica, jer je to, pre svega, civilizacijsko i humanitarno pitanje.

 Da li postoji mogućnost zajedničkog sagledavanja prošlosti?

Smatramo da su pomenute zajedničke komisije i radna tela dobar mehanizam u tom smislu. Republika Srbija je čvrsto opredeljena za jačanje odnosa sa Hrvatskom i ne samo sa njom, već sa svima u regionu jer smatramo da unapređenje sveukupne saradnje, na osnovama uzajamnog uvažavanja i poštovanja evropskih vrednosti, može da donese samo dobro građanima našeg regiona.

Da li bi članstvo Srbije u EU ojačalo stabilnost regiona?

Glavni spoljnopolitički cilj ove i svih srpskih vlada u poslednjih dvadeset godina je članstvo u EU. U ostvarivanju tog cilja R. Srbija računa i na pomoć svojih suseda članica EU, među njima i na Hrvatsku. Srbija je najveća zemlja na Zapadnom Balkanu i u tom smislu ključna za stabilnost čitavog regiona. Ona i geografski i kulturno i vrednosno pripada evropskoj zajednici naroda. Trenutni zastoj u politici proširenja neće uticati na naše napore u reformama, jer je Srbija na evropskom putu i zbog transformacione moći pregovaračkog procesa - naš cilj je da pre svega omogućimo bolji život svojim građanima i budemo prosperitetna i za život privlačna država, da zadržimo naše mlade i da im obezbedimo uređenu državu, u kojoj imaju priliku da ostvare svoje potencijale. Pristupanje Srbije EU bi po mom čvrstom uverenju snažno doprinelo stabilnosti, jačanju evropskih vrednosti i napretku čitavog regiona. Srbija je veoma zahvalna Nemačkoj na podršci politici proširenja i pomoći koji nam pruža na našem evropskom putu.

 Da li postoje druge mogućnosti saradnje sa država u regionu?

Regionalna saradnja i čvršća povezanost regiona je, takođe, jedan od glavnih prioriteta naše zemlje. Srbija je jedan od najaktivnijih učesnika Berlinskog procesa, koji smatramo izuzetno korisnim formatom saradnje u regionu. Iz Beograda dolaze i nove inicijative i ideje za jačanje regionalne saradnje. Najsvežiji primer je inicijativa Otvoreni Balkan”. Reč je o projektu u kome za sada učestvuju tri države - Srbija, Severna Makedonija i Albanija. Nadamo se da će i čitav region, podstaknut konkretnim koristima koje će iz njega proizaći, izraziti spremnost da mu se priključi. Srbija inicijativu Otvoreni Balkan vidi kao komplementarnu i dopunjujuću sa sličnim projektima, poput onih u okviru Berlinskog procesa za koji se Nemačka veoma zalaže. Cilj je da zemlje učesnice budu međusobno što bolje povezane, kako bi iskoristile sve svoje razvojne kapacitete, postale atraktivnije za strane investicije i poboljšale životni standard građana, odnosno kako bi se što bolje pripremile za ostvarenje zajedničkog cilja - pristupanje EU.